GIỚI THIỆU VỀ TÁC GIẢ VÀ SÁCH MẤT KẾT NỐI (LOST CONNECTION)
Tác giả Johann Hari là nhà báo người Anh. Ông đưa ra góc nhìn mới hơn về nguyên nhân thực của trầm cảm và cách giải pháp cho chứng trầm cảm. Khi còn là một thiếu niên, ông đến gặp bác sĩ, bác sĩ giải thích rằng ông cảm thấy như cơn đau đang rỉ ra khỏi người mình, và ông không thể kiểm soát hoặc hiểu được nó. Một số giải pháp mà bác sĩ đưa ra như là uống thuốc chống trầm cảm được bác sĩ kê, giúp ông giảm bớt phần nào cơn đau, nhưng ông vẫn không thấy khá hơn là bao.
Hãy cùng điểm qua một vài tóm tắt, trích dẫn từ sách Mất kết nối nhé!
Ảnh chụp tại lớp Nextcellence 03
- ẨN SỐ CỦA TRẦM CẢM
Trầm cảm là một ẩn số vì định nghĩa về trầm cảm còn gây ra nhiều tranh cãi. Theo các nhà nghiên cứu, trầm cảm là “một cái gì đó không ổn với não bộ/ cơ thể, một cái gì đó trục trặc bên trong, và nó là một vấn đề về thể lý.”
Hầu hết những người từng nghiên cứu bằng chứng khoa học đều chấp nhận rằng có ba loại nguyên nhân khác nhau gây ra trầm cảm và lo âu: sinh học, tâm lý và xã hội.
Về mặt sinh học, khi não bộ bị mất cân bằng lượng serotonin dẫn đến trầm cảm. Vì thế nên trầm cảm được điều trị bằng thuốc – để bổ sung sao cho lượng serotonin được cân bằng.
Có nhiều nghiên cứu trên phụ nữ được thực hiện để xem: Liệu rằng trầm cảm dẫn đến căng thẳng, lo âu? Hay chính căng thẳng, lo âu dẫn đến trầm cảm?
Kết quả cho thấy: Phụ nữ bị trầm cảm có nguy cơ phải đối mặt tác nhân gây căng thẳng nghiêm trọng và kéo dài trong 1 năm trước khi mắc bệnh, cao gấp 3 lần người không bị trầm cảm.
George & Tirril chỉ ra 2 điều khiến trầm cảm cao hơn:
1/ Gặp sự kiện tiêu cực nghiêm trọng
2/ Có nguồn căng thẳng, bất an kéo dài trong cuộc sống
Trong 2 hoàn cảnh phía trên, nếu không có người bạn tốt, không có người bạn đời biết hỗ trợ thì một người có nguy cơ 75% mắc trầm cảm.
Thêm một nghiên cứu khác:
Tại vùng nông thôn Zimbabwe: tỷ lệ trầm cảm cao vì người dân đối mặt thường xuyên những trải nghiệm sang chấn. (Ví dụ như bạn là phụ nữ và bạn không thể có con, bạn có thể bị trục xuất ra khỏi gia đình và cộng đồng).
Tại vùng nông thôn Tây Ban Nha: tỷ lệ trầm cảm cực kỳ thấp vì có cộng đồng mạnh mẽ bảo vệ mọi ngươi và có rất ít trải nghiệm sang chấn.
9 NGUYÊN NHÂN & 7 GIẢI PHÁP
1/ Mất kết nối với công việc
Có một anh thợ pha sơn tên là Joe – công việc của anh lặp đi lặp lại mỗi ngày đến mức nhàm chán, đơn điệu, không có sự khác biệt nào. Anh bị mất kết nối với chính công việc của mình bởi vì công việc của anh không có sự thử thách lành mạnh nào, và tiếng nói của anh không có giá trị, không có ý tưởng mới nào, không có quyền lên tiếng, không có gì thay đổi.
Cảm giác chúng ta làm một việc gì đó không có thật, không đúng với thực tế, không được quyền kiểm soát, không có nỗ lực cũng không có khen thưởng là nguyên nhân dẫn đến trầm cảm.
2/ Mất kết nối với người khác
“Những người bị nghiện Internet có một thời gian cảm thấy lạc lõng và bị cô lập trong thế giới thực. Thế giới ảo đã cung cấp cho những người trẻ này mọi thứ mà họ khao khát – những thứ mà trong đời thực họ không có, chẳng hạn như:
- Một mục tiêu quan trọng
- Một địa vị
- Một cộng đồng
Những người bị nghiện Internet có nhiều quyển kiểm soát trong thế giới ảo hơn là trong thế giới thực.” (Trích từ sách Mất kết nối)
3/ Mất kết nối với những giá trị ý nghĩa
Tất cả chúng ta đều đạt được niềm vui to lớn từ trạng thái dòng chảy (flow states) – trong lớp Deep Growth của thầy Trần Anh Khôi có nhắc đến – những khoảnh khắc mà chúng ta đắm chìm vào công việc ta yêu thích và đang theo đuổi trong thời điểm đó.
Khi coi trọng vật chất, trạng thái dòng chảy ít hơn, mối quan hệ càng ngắn ngủi, chất lượng mối quan hệ càng kém. Mức độ giá trị nhất thời sẽ thay đổi trong suốt cuộc đời.
“Tất cả chúng ta đều có những nhu cầu bẩm sinh nhất định: cảm thấy được kết nối, cảm thấy có giá trị, cảm thấy an toàn, cảm thấy chúng ta tạo được sự khác biệt cho thế giới, càm thấy có quyền tự chủ, cảm thấy mình giỏi một cái gì đó” (P156)
Hệ giá trị & mục tiêu nội tại: thay vật chất bằng hành động cung cấp cảm giác hài lòng bên trong, khuyến khích mục tiêu nội tại.
Tôi có đang chơi với những người sẽ khiến tôi cảm thấy được yêu thương?
Tôi có đang sắp xếp cuộc sống của mình để có cơ hội thành công với giá trị nội tại của mình không? (Trang 164)
4/ Mất kết nối do những sang chấn tuổi thơ
Có một nghiên cứu tìm nguyên nhân gây ra béo phì của một nhóm người, người ta khá nhạc nhiên khi biết nguyên nhân dẫn đến béo phì không chỉ duy nhất ở chế độ dinh dưỡng, mà la sang chấn tuổi thơ. 55% phụ nữ béo phì trong nhóm được thực hiện nghiên cứu từng bị lạm dụng tình dục, họ béo lên để bảo vệ bản thân khỏi sự chú ý của đàn ông. Để giải quyết vấn đề, chúng ta không thể bảo những người béo phì ngừng ăn. Nhiều người từng bị bạo hành trong thời thơ ấu có hành vi tự hủy (làm cho mình béo phì), nghiện ngập, tự tử. Khi còn nhỏ, bạn không thể thay đổi môi trường sống – và bạn sẽ có 2 lựa chọn: thừa nhận mình bất lực hoặc cho rằng đó là lỗi của bạn. Khi cho rằng đó là lỗi của bản thân, họ sẽ có một sức mạnh nào đó (trong tâm trí) – ví dụ như “bệnh béo phì” bảo vệ người phụ nữ khỏi gã đàn ông mà họ sợ sẽ hãm hiếp họ, việc tự trách bản thân về tổn thương thời thơ ấu sẽ bảo vệ việc cảm thấy mong mong, yếu đuối.
Sang chấn tuổi thơ, và những tổn thương tâm lý (khi đã qua khỏi thời thơ ấu) là nguyên nhân gây ra đau khổ sâu sắc về tâm lý, nó dẫn đến trầm cảm, lo âu.
Những người có trải nghiệm sang chấn tuổi thơ đều có nguy cơ mắc trầm cảm khi trưởng thành.
Ngừng hỏi: Bạn/chúng ta bị trục trặc chỗ nào?
Hãy hỏi: Chuyện gì đã xảy ra?
Sang chấn tuổi thơ thuộc loại nguyên nhân tâm lý (một trong ba nguyên nhân chính dẫn đến trầm cảm – sinh học, tâm lý và xã hội)
5/ Mất kết nối với vị trí xã hội và sự tôn trọng
Dựa vào các nghiên cứu, dữ liệu cho thấy xã hội càng bất bình đẳng thì tất cả các dạng bệnh tâm thần càng phổ biến. Bất đình đẳng càng cao thì trầm cảm càng nhiều.
Suy nghĩ về địa vị của chúng ta trong xã hội:
– Mình có đang duy trì được vị trí xã hội của mình không?
– Những kẻ nào đang đe dọa mình?
– Mình có thể bị tụt xuống hạng nào?
Những câu hỏi này khiến cuộc sống của chúng ta trở nên căng thẳng.
Richard Wilkinson nói:
– Khi khoảng cách địa vị quá lớn, nó tạo ra cảm giác thất bại mà bạn không thể thoát được.
– Bạn có thể biết tại sao nỗi đau khổ của nhiều người trong chúng ta không phải là do một sự lầm lạc tự phát nào đó của các chất hóa học trong não.
6/ Mất kết nối với thế giới tự nhiên
“Khi bị tước đoạt môi trường sống tự nhiên, động vật phát triển các triệu chứng trông giống như tuyệt vọng cực độ. Vẹt sẽ tự rứt lông. Ngựa sẽ bắt đầu lắc lư không ngừng. Voi sẽ mài những chiếc ngà. Một số động vức nuôi nhốt bị sang chấn nặng đến mức ngủ đúng nhiều năm, xê dịch cơ thể một cách bấn loạn. Một số khác mất khả năng quan hệ sinh sản (đó là lý do vì sao rất khó để động vật giao phối trong sở thú” (Trang 194).
Tại sao điều đó lại xảy ra?
Sau hàng loạt nghiên cứu, kết quả chỉ ra “những người chuyển đến các khu vực nhiều cây xanh cho thấy chứng trầm cảm giảm đáng kể, những người rời bỏ khu vực nhiều cây cối cho thấy chứng trầm cảm gia tăng đáng kể.”
“Khi chán nản, bạn sẽ cảm thấy mọi thứ là do bạn. Bạn bị mắc kẹt trong câu chuyện và suy nghĩ của chính mình, chúng cứ lởn vởn trong đầu bạn với sự cứng đầu cay đắng, ngớ ngẩn…Đối mặt với cảnh quan thiên nhiên, bạn có cảm giác rằng bạn và những mối quan tâm của bạn rất nhỏ nhoi, còn thế giới thì quá rộng lớn – và cảm giác đó có thể thu nhỏ bản ngã xuống một kích cỡ có thể kiểm soát được” (Trích dẫn từ sách Mất kết nối)
7/ Mất kết nối với một tương lai chắc chắn hoặc đầy hứa hẹn
“Nếu sống trong một cộng đồng không có quyền kiểm soát vận mệnh của chính mình, bạn sẽ khó hình dùng nổi bức trang về một tương lai đảm bảo hoặc hứa hẹn trong tâm trí. Bạn đang lệ thuộc các thế lực bên ngoài. Nhưng nếu bạn sống trong một cộng đồng có quyền tự kiểm soát vận mệnh, bạn có thể dễ dàng hình dung về một tương lai đầy hy vọng – bởi vì, cùng nhau, các bạn sẽ quyết định nó. Niềm tin về tương lai là thứ bảo vệ bạn. Nếu ngày hôm nay tồi tê, bạn có thể nghĩ: Đau thật đấy, nhưng sẽ không đau mãi. Nhưng khi niềm tin này mất đi, bạn có thể cảm thấy như nỗi đau của mình sẽ mãi mãi không bao giờ nguôi ngoai.” (Trang 209)
8/ Nguyên nhân thứ tám và chín: Vai trò thực sự của những thay đổi trong não bộ và gene
“Trầm cảm và lo âu do lượng serotonin trong não suy giảm”
Nguyên nhân sinh học này đóng vài trò gì, hoạt động ra sao, là liên quan đến các kết quả nghiên cứu được thế nào?
Chân ngắn, tay dài, não hoạt động mạnh ở phần sợ hãi và lo lắng: có phải do cái số nó như thế không?
Neuroplasticity (tính khả biến thần kinh): xu hướng não tiếp tục tái cấu trúc dựa trên trải nghiệm.” Bộ não liên tục thay đổi nhằm đáp ứng nhu cầu của ta. Nó thực hiện bằng hai cách: lược bớt các synap thần kinh không sử dụng, phát triển synap thần kinh sử dụng.
Marc tin rằng 7 yếu tố tâm lý và xã hội có khả năng thay đổi về mặt thể chất não hộ của hàng triệu người. Việc kết nối lại mọi thứ bạn đã mất kết nối có thể thay đổi não bộ của bạn.
CÓ BAO NHIÊU PHẦN TRĂM TRẦM CẢM LÀ DO GENE QUY ĐỊNH?
Nghiên cứu cho thấy, 37% trầm cảm là do di truyền.
Gene làm tăng độ nhạy cảm đối với nguyên nhân trầm cảm, nhưng tự bản thân chúng không phải là nguyên nhân à không phải ai cũng lãnh bản án trầm cảm hoặc lo âu cũng đều có nguyên nhân từ gene của mình (Trang 223)
Rufus May nói: Khi nói nỗi đau khổ phần lớn xuất phát từ trục trặc sinh học sẽ có thể tác động:
– Khiến người đó mất tự tin, cảm thấy không đủ tốt vì não bộ không đủ tốt.
– Chống lại chính con người mình.
– Bạn không điên khi cảm thấy đau khổ, bạn không bị hỏng hay bị lỗi.
– Nỗi đau thì thực tế lại hợp lý và lành mạnh.
BẢY GIẢI PHÁP
Nếu trầm cảm là do mất cân bằng chất hóa học trong não bộ, uống thuốc là để bổ sung chất hóa học giúp não bộ cân bằng.
Vậy thì với nhóm 7 nguyên nhân dẫn đến trầm cảm thuộc yếu tố tâm lý và xã hội, tái kết nối với những thứ mất kết nối chính là giải pháp cho chứng trầm cảm & lo âu liên quan đến yếu tố tâm lý và xã hội.
Tái kết nối thứ nhất: KẾT NỐI VỚI NHỮNG NGƯỜI XUNG QUANH
“Nếu muốn thôi chán nản, đừng là bạn nữa. Đừng là chính mình….đừng là bạn. Hãy là chúng ta. Là một phần của cộng đồng, làm cho cộng đồng có giá trị hơn.
Hãy kết nối với mọi người xung quanh. Hãy là một phần của tổng thể. Đừng cố gắng trở thành người hướng đến đám đông. Hãy cố gắng trở thành đám đông.” (Trang 266)
Lauron Beachey nói:
– Cuộc đời con người giống như một đống lửa than lớn, ấm áp và rực sáng. Nhưng nếu bạn gắp một viên than ra và cô lập nó, nó sẽ nhanh chóng lụi tàn. Chúng tôi giữ ấm cho nhau bằng cách ở bên nhau.
Tái kết nối thứ hai: LIỀU THUỐC XÃ HỘI
Kết nối với con người và thiên nhiên.
Tái kết nối với cộng đồng, gắn kết với những điều cần nhiều thời gian và đủ kiên nhẫn.
Trồng hoa trong khu vườn ở cộng đồng, giúp những người bị mất kết nối có thể tái kết nối với những người khác bằng cách trò chuyện, lắng nghe, tay chạm vào đất, thấy được những luống hoa nở rộ – công việc họ làm thật sự có ý nghĩa – mang đến lợi ích cho cộng đồng.
Tái kết nối thứ ba: KẾT NỐI VỚI NHỮNG CÔNG VIỆC CÓ Ý NGHĨA
Chuyển đổi công việc có thể giúp bạn ít bị kiểm soát & có quyền tự chủ, nhưng điều này khó có thể xảy ra. Hầu hết chúng ta đều không có được một công việc mà bản thân cảm thấy có ý nghĩa. Vậy thì nên làm gì?
Cảm giác bị kiểm soát (trở nên vô nghĩa trong hệ thống)
Cảm giác dù chăm chỉ đến đâu cũng không ai nhận ra (mất cân bằng giữa nỗ lực và phần thưởng)
Cảm giác tệ hại về thứ bậc (địa vị thấp, không quan trọng với sếp).
è Thay đổi cấu trúc làm việc: mỗi cá nhân đều được tập thể cần đến và cả tập thể đóng vài trò có ý nghĩa đối với từng cá nhân.
Tái kết nối thứ tư: KẾT NỐI VỚI NHỮNG GIÁ TRỊ CÓ Ý NGHĨA
Thói ham mê vật chất có mối tương quan chặt chẽ với việc gia tăng trầm cảm và lo âu. Vì thế nên nghiên cứu đã khuyến khích mỗi người tham gia tìm ra mục tiêu nội tại của mình, tạo cơ hội dừng lại và suy nghĩ về những gì họ thật sự muốn trong cuộc sống và cách để đạt được điều đó (ví dụ như làm việc ít hơn, gặp gỡ con cái nhiều hơn, học chơi một nhạc cụ, bắt đầu viết lách).
- Can thiệp vào việc làm giảm mức độ ham mê vật chất, thúc đẩy tìm ra mục tiêu nội tại, và cần một cộng đồng để làm điều đó.
- Giải phóng bản thân khỏi giá trị vật chất, gặp gỡ người khác, suy nghĩ và kết nối lại với những gì thực sự quan trong, quay lại với những giá trị có ý nghĩa.
Tái kết nối thứ năm: NIỀM VUI CỦA SỰ ĐỒNG CẢM VÀ VƯỢT QUA TÍNH VỊ KỶ
Thiền từ ái (tái kết nối), cầu nguyện – nhưng không phải ai cũng phù hợp với những hoạt động này.
Tái kết nối thứ sáu: THỪA NHẬN VÀ VƯỢT QUA NHỮNG SANG CHẤN THỜI THƠ ẤU
Sự xấu hổ, cảm giác nhục nhã. Khi khóa chặt hay che giấu sang chấn, bạn không nói với ai, bạn khóa chặt nó trong tâm trí, nó sẽ mưng mủ và cảm giác xấu hổ ngày càng lớn dần lên.
Khi kể về một người quan trọng nghe về điều mà họ cho rằng đáng xấu hổ, họ nhận ra “có vẻ như mình vẫn được người ấy chấp nhận”. Trải nghiệm này giúp thay đổi cuộc sống của bệnh nhân.
Tái kết nối thứ bảy: KHÔI PHỤC TƯƠNG LAI
“Để khôi phục tương lai, chúng ta không nên ngồi chờ và tiếp tục mắc kẹt trong hàng đống vấn đề. Thay vào đó, chúng ta cần giải pháp. Và khi có những cuộc khủng hoảng, điều nên làm không phải về nhà khóc lóc, mà là đấu tranh không ngơi nghỉ cho đến khi đạt được nó. Từ một cá nhân đến một tập thể, một cộng đồng để có được niềm tin chắc chắn về tương lai.” (Trích dẫn từ sách Mất kết nối)
Tham khảo thêm:
Adverse childhood experience / ACE (nghiên cứu Những trải nghiệm tuổi thơ có hại): một bảng 10 câu hỏi về 10 loại trải nghiệm khủng khiếp khác nhau có thể xảy ra khi còn bé – từ bị lạm dụng tình dục, lạm dụng cảm xúc, đến bị bỏ rơi.
Dose-response effect (hiệu ứng đáp lại liều lượng): Bạn càng hút nhiều thuốc lá, nguy cơ mắc ung thư phổi của bạn càng tăng lên. Bạn càng bị sang chấn khi còn nhỏ, nguy cơ trầm cảm của bạn càng tăng lên.
Lời kết:
“Bạn không phải là cỗ máy có các bộ phận bị hỏng. Bạn là một sinh vật không được đáp ứng các nhu cầu. Bạn cần phải có một cộng đồng. Bạn cần có những giá trị ý nghĩa, chứ không phải những giá trị nhất thời mà bạn đã nhồi nhét suốt cuộc đời, luôn nói với bạn rằng hạnh phúc đến từ tiền bạc và vật chất. Bạn cần những công việc có ý nghĩa. Ban cần thế giới tự nhiên. Bạn cần cảm thấy mình được tôn trọng. Bạn cần một tương lai an toàn. Bạn cần kết nối với tất cả những thứ này. Bạn cần phải giải phóng bất kỳ sự xấu hổ nào mà bạn cảm thấy do sự ngược đãi.”
Mất kết nối – Johann Hari
Lưu ý:
Cuốn sách Mất kết nối không phải là cẩm nang điều trị trầm cảm, nó không tổng hợp tất cả những thông tin về triệu chứng liên quan đến trầm cảm.
Tuy nhiên như đã trình bày ở trên, những ai tự dán nhãn mình bị mắc chứng trầm cảm, những ai quan tâm đến chủ đề trầm cảm, hoặc những ai cảm thấy bản thân đang bị mất kết nối với điều gì đó trong cuộc sống, đây là một cuốn sách rất nên đọc. Nó không chỉ giúp người đọc hiểu thêm về những nguyên nhân có thể gây ra đau khổ kéo dài, nhận diện nỗi đau và một phần nào đó giúp tái kết nối với những thứ đã mất kết nối.
Cuốn sách này sẽ là một món quà quý giá để giúp lan tỏa đến cộng đồng giá trị tinh thần tích cực cho những ai đang loay hoay đi tìm sự kết nối với bản thân và với những người xung quanh.
Cảm ơn bạn đã đọc đến đây! Mến chúc bạn những ngày thật nhiều niềm vui an lành phía trước!
Cô Hai.
